TÓC BAY SƯƠNG TRẮNG
kính tặng Mẹ
bây giờ ngoài mình mưa chưa
con nghe lành lạnh ngày thưa chân người
nhìn sông nước lã trôi xuôi
con như lạc giữa dòng đời đã lâu
bỗng dưng không biết từ đâu
bay ngang trời đất một màu tóc sương
con úp mặt nhớ quê hương
thương sao quán mẹ bên đường mưa bay.
1973
TIẾNG CHUÔNG XƯA
sáng nay em đi chùa
lòng tôi buồn hơn xưa
một thời con dế nhỏ
ngậm sương mùa tương tư
một thời con kiến nhỏ
khóc vùi trên đường mưa
sáng nay em đi chùa
tóc em cài hoa xưa
thắp lên mùi hương khói
trên bình nhang linh hư
môi em thuyền bát nhã
xa tôi bờ đời mưa
ngắn dài câu gian dối
ướt sũng lời lọc lừa
sáng nay em đi chùa
em mặc áo người xưa
dìm tôi dòng mộng cũ
ngậm nhánh rong mơ hồ
sáng nay em đi chùa
lá ngủ còn hương xưa
tôi làm con chim nhớ
hót mừng ai giao mùa?
tôi là chim đổi xứ
tìm hoài mùa ngây thơ
tôi mang thân cổ thụ
níu mãi mây ngu ngơ
một đời còn thương nhớ
khi nghe tiếng chuông xưa.
1973
RUỘNG ĐẤT YÊU DẤU
sao lên chấm hết chiều công tác
về nhà, chống cửa, chè tươi thơm
hớp ngụm nước ấm môi ngọt sắc
chưa bao giờ lòng thanh thản hơn
xuống bếp mẹ già châm điếu thuốc
nụ cười trầu đỏ khoé môi nhăn
ánh lửa hắt lên đầu tóc bạc
khác chi cụm khói ráng chiều tàn
mấy liếp tranh xơ buộc lạt mới
đất nền đắp lại chửa lì chai
về quê vừa được dăm ba bữa
thở gió nồm thân mẹ trẻ hoài
gốc mít sần sùi bom chém cụt
tưởng chết oán hờn trong nắng mưa
chia nhau ba hướng ba nhành lá
dõi mắt xưa chờ bóng chủ xưa
quanh mương đất mới vùi lên cỏ
góc kia lửa ngún khói nồng thơm
con chim tu hú tròn mắt sững
dợm cánh lao mình kinh khiếp bom
nắng tưới đầm đìa gốc rạ mủn
chìm sâu khuất lấp cải dền xanh
ai cuốc, lòng níu chân chiều lại
nóng ruột tìm thăm hương đất lành
bom thức ruộng tròn nghìn mắt trợn
ngước ngó trời cao hận đóng vàng
thôi nhé, từ nay ngoan hiền khép
hỡi mắt quắc trừng khoé rách toang
cơ chi trời đất đừng đêm nữa
góp lúa mười năm chín một mùa
chao ơi, ao ước trong mùa tới
lúa chín từ lòng lúa chín ra
chừng đó, mít trĩu lừng hương ngát
vườn sau ớt đỏ, tím cà tươi
giàn hoa bầu bí vàng ong bướm…
bắc chõng nằm khuya hóng gió trời
chao ơi, chừng đó nghe trâu nghé
tiếng nhai cỏ ợ nhoà trong sương
đêm đêm nghe lại tiếng quẫy cá
mải vui, thao thức dưới bờ mương…
cơ chi chừng đó còn Bác sống
rước Bác về làng trải lúa xanh
cờ, hoa, kết ngọt cơm gạo đỏ
độn với bắp vàng, nhớ chiến tranh
thấp thoáng bóng người đầu ngõ trước
tiếng cười gió đẩy vào trong sân
nhà lên đèn tỏ êm câu hát
quẳng xa tàn thuốc, lòng bâng khuâng!
ở đây càng thấy ngây tình đất
nơi đâu đất cũng đất thật thà
cũng như rừng rú mùa chống giặc
rất chở che và rất thiết tha (*).
11.1975
Cước chú của bài Ruộng đất yêu dấu:
(*) Tác giả có sửa chữa lại một vài chữ và phục hồi lại một hai đoạn theo bản gốc đã đăng trên báo Văn Nghệ Giải Phóng, năm 1975.
(TP.HCM., chú thích ngày 31. 03. 1999).
BÀI THÁNG GIÊNG
má đi chào ai năm mới
áo bay bay gió tháng giêng
tinh sương con gà đã đợi
gáy ran ngoài ngõ láng giềng
bầy chim đứng hót không yên
chuyền cành chíp chiu luyến láy
bươm bướm nhấp nhô nhấp nháy
như là đôi mắt thiên nhiên
nắng reo mướt tóc thanh niên
em thơ xênh xang áo mới
nụ cười bên đọt dứa hiền
tiếng pháo hồng treo khắp lối
mời nhau dăm múi sầu riêng
thấy vườn Mỹ Tho bùi ngọt
nối lửa đôi ba điếu thuốc
nghe xao xuyến trời Điện Biên
lời chúc câu chào huyên thuyên
rượu nồng bay trong mái lá
niềm vui tràn ra ngoài hiên
từng mảng nắng vàng rất lạ
thăm nhau thăm nhau tháng giêng
áo khăn nhạt rồi bóng tối
má ơi, nắng ngoài Hà Nội
bay vào thơm lúa Thừa Thiên
thoảng hương đất, nhớ tổ tiên
đã cho cái nương cái rẫy
thương, thương đàn con biết mấy
giữ gìn mùa xuân y nguyên
cây xanh tình Bác, thiêng liêng
lộc non nao nao lòng dạ
mơ ước về trong tay má
xin đời ngát mãi tháng giêng.
1976
NGƯỜI ĐÀN BÀ
GIỮA VÙNG RỪNG KHAI HOANG
người đàn bà ấy có đôi mắt thoáng buồn
hàng mi đen lấp lánh nắng
ngồi xới đất cho luống rau xanh non
hai bàn tay trắng hồng
trên màu đất của cánh rừng na-pan đốt cháy
ướt đẫm màu nắng mai đến muộn
người đàn bà ấy và tôi đều giật mình
tiếng trẻ con khóc
chị chạy vào nhà rửa tay và khẽ hát
lời ca thoáng buồn như đôi mắt
long lanh
giọng hát ấm áp như đôi tay trắng hồng
đặt trong nắng trộn hoà với đất
và tiếng cười trẻ thơ trong vắt
tiếng nựng con trong mái tranh
trên vùng rừng cháy đen đang sáng biếc chồi non
người đàn bà bỗng sáng loà trong khung cửa
cúi xuống mỉm cười
chợt thấy nụ cười mình nơi nụ cười con
và vùng rừng cháy đen bát ngát chồi non
lấp lánh trong mắt.
1980
KÍNH NHỚ PABLÔ NÊRUĐA (*)
từ một nơi xa xôi
sáng mai này, tôi nhớ
Pablô Nêruđa – “đất nước cánh hoa dài”
cánh hoa nổi trôi bão bùng bên biển cả
nổi trôi trên trang thơ
rực lửa
bao la
Pablô Nêruđa – trang thơ mênh mông
nối liền bao tấm lòng
cồn lên bao niềm khát vọng
tưởng như vòm trời tự do
trang thơ tung cánh hải âu
phơi phới giữa màu xanh thắm
tưởng như giữa trời buốt lạnh
thơ đốt bùng lửa ấm
soi tỏ mặt người
Pablô Nêruđa!
mỗi trái tim nhỏ nhoi
là quả chuông rung
xốn xang buốt chói
âm thanh toé tung bao vì sao chật cả trang đời
Nêruđa viết trong đêm dày
đặc khô bóng tối
Pablô Nêruđa – mênh mông như thiên nhiên
sức sống mãnh liệt thầm thì tuôn trào từ nguồn cội:
tự do – con người
tưới bằng máu và mồ hôi…
từ một nơi xa xôi
sáng mai này, tôi nhớ…
1982
Cước chú của bài Kính nhớ Pablô Nêruđa:
(*) Pablo Neruda (1904 – 1973, Chi Lê), nhận giải Nobel 1971.
TẠ ƠN MẢNH ĐẤT QUÊ NHÀ
1.
quê nhà chiều gió bình yên
con về đây hỡi cõi miền yêu thương
rưng rưng nắng lọc hàng dương
con đường quê hỡi con đường vàng mơ
chim chuyền cành hót ngây ngô
con bươm bướm cũ bây giờ còn bay
con về đây con về đây
nghẹn lòng con giữa đất này quê hương
2.
ngọn đèn đêm vặn sáng hơn
bàn tay mẹ vẫn run run tủi mừng
hai hàng nước mắt rưng rưng
nụ cười mộc mạc thoáng bừng nắng phai
xóm giềng cũng đến sum vầy
tay con mềm lại trong tay bạn bè
3.
con nằm trong ánh trăng khuya
chợt thương sao tiếng tắc kè rừng xa
thác đồi mù sương mù sa
bàn chân tứa máu vượt qua vẫn cười
phố đông đường trổ gai đời
chân lao đao, bước chơi vơi, hãi hùng
mấy ai nhắc chuyện đục trong
đắng cay nay bởi chút lòng, mẹ ơi…
1982
ÁNH TRĂNG ĐẦU XÓM
chân chếnh choáng ánh trăng đầu xóm
cùng lên cao, ta ngợp màu trăng
trăng ngan ngát mênh mông động cát
ơi vầng trán yêu thương
môi lịm cả trăng ngần!
em mỏng mảnh mà bao la đến thế
em nép vào anh, anh hoá rừng dương
em chìm dưới anh,
nghe trời hửng rạng
biết giấu em nơi đâu,
ngoài giữa trái tim hồng
nhưng nắng lên rồi, sáng trưng và quá thật
gió muốn gào lên một trời rỗng không.
1984
GIỌT SƯƠNG
hai mươi tám năm
có gì đâu để nhớ…
một thoáng sương bay trên bến cũ
có đủ bâng khuâng người đứng trông về…
cơ hồ tôi ở xa về
với giọt sương đọng cả mùa trăng tuổi nhỏ
đọng cả trời mây nát nhầu giông gió
của một thời mới lớn đam mê…
và giọt sương rơi vào trí nhớ
lạnh cả lòng tay áp vào lòng tay trên trang vở
(tôi cùng em xao xuyến mấy mùa thi)
tỉnh lại cả dòng thơ rực rỡ nắng hè
cả hương sen ven thành xưa thấm vào lời tình tự…
và khát vọng trời cao và cánh gió!
cơ hồ tôi ở xa về
với cao nguyên thẳm sâu thác gào vách đá
tôi vượt qua bao cánh rừng khai hoang
giữa lòng tôi ngỡ muôn đời bé nhỏ
để đến với nụ cười viên phấn rừng khuya
nơi mãi thắp bùng ánh lửa
mới mẻ và hoang sơ
nơi tôi gắp những ý nghĩ của đáy lòng
chưa bị u mê vì sách vở
và giọt sương rơi vào trí nhớ
lóng lánh tháng năm…
thời gian tươi đẹp quá
kể cả đắng cay tủi nhục điên mê…
ơi giọt sương khuya
hãy lạnh ngón chân bấm trên lối về quá khứ
tỉnh lại những ngày qua còn khét nồng cuồng điên
phẫn nộ
mặt đất con người!
vòm trời tự do!
giọt sương
còn trôi đi như ánh sao băng phía chân trời lộng gió
để thắp bùng hừng đông rạng rỡ
chút ước mơ
“tầm vóc con người được đo bằng kích thước
của tự do” (*)
mỗi cuộc đời một hành trình gian khổ
bắt đầu đi từ phía của riêng mình
góp vào hừng đông – chân trời cháy lên tất cả
và tôi – giọt sương, chỉ là giọt sương
lóng lánh hừng đông…
1984
Cước chú của bài Giọt sương:
(*) Thơ Yannis Ritsos (1909 – 1990, Hy Lạp).
VÌ SAO
tặng Nguyễn Tấn Sĩ
ngày mai ngày mai ra sao
bài ca nao nao tuổi nhỏ
nửa đời vẫn còn bỡ ngỡ
trắng đêm trời cao xa mờ
băn khoăn thuở ấy ngây ngô
sao gọi vì sao lạ thế
và phải như lời bà kể
người có vì sao riêng chăng?
trời cao xa xanh ngàn năm
nỗi hồn nhiên thành kinh sợ
suốt ngày xôn xao không nhớ
đêm khuya hiện về, lắng sâu
vì sao, vì sao, vì sao
đời chung sao riêng phần số?
vì sao chia tan, gặp gỡ?
một nhà mơ ước khác nhau?
đường đời khởi tự nơi đâu?
từ giọt máu hồng lòng mẹ?
từ hạt mưa xanh trí nhớ
hoá vì sao nhỏ đưa đường?
nắng gió thổi loà trăm phương
chỉ lọt vào hồn một phía?
mắt ấy mẹ cho? đời mở?
hay hồn xoay lốc loạn cuồng?
hay để đời lung linh hơn
vì sao? vì sao? mờ? tỏ?
vì sao lung linh chuyện cổ
còn lung linh mãi ngàn sau?
bóng ma khói sương nào đâu
bụt tiên chỉ trong giấc ngủ
chỉ thấy lòng ai quỷ dữ
tình ai nhân hậu nhiệm mầu
đêm đêm ngước nhìn trời sao
thương ai tật nguyền từ nhỏ
ai chết bất ngờ mắt mở
ơi những kiếp người khổ đau!
qua bao đèo vui vực đau
ngẫu nhiên xui thêm run sợ
bao người co ro bé nhỏ
đêm đêm, mắt ướt, nhìn sao
mặc ngẫu nhiên thành trời cao
chen ngang bao điều định rõ
cho đời vẫn còn đối phó
thấy không thừa thãi chiếc đầu!?
trời xưa nào có mắt đâu
người phải cho trời đôi mắt
đâu phải chỉ là mơ ước… ?
phải chữa tận cùng khổ đau?!
tự thắp cho mình vì sao
hiểu đời hiểu mình, tất cả
và hồn nhiên như hoa lá
và sống không chịu cúi đầu
mỗi người là một vì sao
mỗi phận đời riêng, ẩn số
cuộc đời cứ như câu đố
có Trời cũng mặc Trời cao.
1985
GIẾNG HOANG
có một đôi mắt sáng
lặng lẽ nhìn giếng hoang
giếng lâu rồi im vắng
lại âm vang tiếng chân
giếng ngỡ lòng khô cạn
lại khơi trong nắng vàng
giếng yên đời quên lãng
lại xôn xao ánh trăng
lắng nghe lòng đất ấm
vọng gió trời xa xăm…
xin mắt ai mãi sáng
hồn em đừng bỏ hoang.
1885
THƯA VỚI MẸ
kính tặng Mẹ
hai năm hai năm con về nhà
hai năm ngồi trong cửa nhìn ra
vẫn con đường nắng loà bụi đỏ
mùa mưa về mưa bão lùa qua
hai năm hai năm con về đây
cơn đau con làm mẹ hao gầy
mái tóc bạc càng thêm bạc trắng
con cúi đầu úp mặt trong tay
những mong vơi buồn lo mẹ ơi
thêm tin ba mất ở xứ người
vành khăn trắng trắng phơ tóc trắng
thương con đau, mẹ khóc thầm thôi
nhiều đêm năm nước mắt chảy dài
thương mẹ già buồn trĩu hai vai
anh chị con đi không về nữa
mẹ con mình, côi cút, lạc loài
có một dạo cứ ngỡ lành rồi
con mừng, mẹ quá đỗi mừng vui
người con gái đến thăm ngày bệnh
thành dâu hiền, mắt mẹ lại tươi
ngờ đâu con lại trở cơn đau
vợ con lo, quay quắt, buồn rầu
mẹ lại lo thuốc thang tất tưởi
thương con, lại thêm nỗi thương dâu!
nên cứ mong nhà sẽ vui hơn
vợ chồng con có cháu mẹ bồng
con khoẻ ra, làm ăn thay mẹ
mẹ lại hồng hào bên cháu con
mẹ ơi, buồn lo giờ đã xa
giữa làng quê ấm áp thật thà
có cháu con đứng quanh lưng mẹ
nắng xin thơm tóc trắng tuổi già.
1985
TÔI MÃI HOÀI TÌM KIẾM
tôi mãi hoài tìm kiếm chính tôi
hi vọng gặp tôi với cuộc đời ở đó
qua bao chiều trí nhớ
qua bao nét chữ
qua bao giọt nắng giọt mưa giọt lệ
trong ống kính vạn hoa vạn điều đổ vỡ
vạn nghìn niềm vui say đắm khát vọng
chua xót đắng cay
mỗi bài thơ là một lần lắc tay
như một lần trái tim nhói thắt
tôi muốn kiếm tìm qua khúc xạ thời gian và kí ức
ôi trái tim vạn nghìn đoá hoa
vạn nghìn đổ vỡ
vạn nghìn niềm vui
say đắm
khát vọng
chua xót
đắng cay
cho tôi nhìn ra tôi và cuộc đời ở đó.
1987
BÀI MƠ
chiều nay ba đặt ca dao
ru cho bé ngủ ngọt ngào giấc mơ
mơ trời mưa xuống như tơ
cho ba vắt sổ và cho bé nhìn
trong mơ, mưa rất thần tiên
trên bàn vắt sổ mưa nghiêng tơ đời
sợi tơ nối với trăm nơi
bay quanh giấc ngủ nụ cười bé ngoan
rồi mơ ngọn nắng thật vàng
ba phơi tã lót thành đàn cò bay
cò từ đồng rộng về đây
nắng vàng nhuộm sáng cho ngày sáng tươi
dù mưa dù nắng con ơi
hát chi cũng hoá nên lời yêu thương
biết vui theo điệu ru buồn
ru con, con lại khơi nguồn cho thơ…
1988
MỘT CHÚT TỰ TRÀO
buổi sáng chợ đông cuống chân vắt sổ
chiều tối rảnh rang hò hát đôi câu
lúc hát ru con lúc hò giỡn vợ
cứ há răng cười đâu phải đi đâu
nằm ngó phượng kia gió rung lá nhỏ
ngọn gió Kẻ Diên còn hát trong khuya
gió cứ lay cây bên ngoài ngưỡng cửa
tiếng gió thâm trầm tôi ngủ u mê.
1988
TRĂNG NGOÀI TRỜI,
TRĂNG TRONG NHÀ
chiếc đen dầu con con
chiếu lên trần nhà thấp
sáng một vầng trăng tròn
soi cho con êm giấc
bé ơi, cứ ngủ ngon
ba nhìn vầng sáng tròn
ru con rồi tưởng thật
thấy trời gần mình hơn
cơ hồ mình bay lạc
ngủ cùng trăng sao luôn
trong mơ ba lại thức
rõ thêm cuộc đời thường… (?)
bé ơi, cứ ngủ ngon
trăng trên trần vẫn tròn
mẹ chưa thổi đèn tắt
trăng của con nội thắp
thật hơn cả trăng suông?
trăng ngoài trời vằng vặc
càng sáng vầng trăng con?
ờ, còn bao trăng khuyết
và những đêm tối om…
thì ngọn đèn vẫn thắp
trăng của con vẫn tròn
thì ba cũng vẫn hát?
giọng đen bừng sức vươn
ờ, giọng đen lắng trầm
giọng đen không chịu buồn?
bé ơi, đừng bật khóc
bé ơi, cứ ngủ ngon…
chiếc đèn dầu con con
chiếu vầng trăng không thật
cho trần nhà bát ngát
ơi vầng trăng dễ thương
soi đẹp giấc mơ con
vầng trăng ôi quái ác
xui ba nằm thao thức
nghĩ cái thật, không thật
cái tròn và cái khuyết…
bé ơi, cứ ngủ ngon
ngọn đèn đã thổi tắt
trăng cũng nên ngủ ngon
ba cũng nên ngủ ngon
với nghề đạp và đạp
việc gì lại thao thức
việc gì nghĩ mông lung
nhỡ đạp có sai đường
không lo đầu cúi thấp
trước tương lai của con…
nhưng còn dăm bài hát
ba phải hát ru con…
bé ơi cứ ngủ ngon.
1988
BÀI CA DIÊN SANH
1.
không đi đâu xa
sao lòng cứ nhớ
tiếng chân tuổi nhỏ
reo trên đất này
nhớ cả hôm nay
cảnh buồn cổng chợ
hạt gạo khuyết gầy
mùa màng quá khó
bạn bè đâu đây
tay dằn li vỡ
người đàn người gõ
hát đến la đà
không đi đâu xa
hát say là nhớ
đình ru chuyện cổ
bàng mát tuổi thơ
nhớ bao đêm mưa
đất nhoè đạn lửa
xác người nứt nẻ
phơi nghẹn ngã ba
nước mắt tràn ra
chạy cuồng bỏ xứ
đường làng lút cỏ
tìm không ra nhà
không đi đâu xa
hát say là nhớ
ơi bao giấc mơ
nuôi ta ngày đó
đâu mái đình xưa
điện mơ đường nhựa
bay trong hương lúa
diều ngân tiếng thơ
lẽ đâu bây giờ
đứa đàn đứa gõ
nghèo dần ước mơ
tay dằn li vỡ
ơi bài ca cổ
ơi Kẻ Diên xưa
Diên Sanh bây giờ
tràn li rượu đổ
Diên Sanh bây giờ
đàn đau mặt gỗ
hát vui ngờ ngợ
hát buồn ngu ngơ
không đi đâu xa
sao lòng cứ nhớ
Diên Sanh trong ta
hát say là nhớ
Diên Sanh quanh ta
ngất say còn mớ
ơi… Diên Sanh!
Diên Sanh! và bài ca cổ…
2.
Diên Sanh bừng thở
hát thật lòng ta
tự do gắn bó
Diên Sanh và thơ?
bao chiếc đàn thơ
là chìa khoá mở
bao cửa tự do
bung ra trong gió?
đàn không vỡ nữa
lương tâm hát ca
dây trói lòng ta
bung ra trong gió?
cứ nghe và ngó
chửi rủa hoan hô
nhưng loài cú vọ
đừng đụng đến thơ… ?
hoang tưởng hay mơ?
lòng không khép nữa
cuống chân vắt sổ
nhưng lòng hát thơ!
ngàn xưa nghiệt ngã
thơ vẫn còn thơ
luỹ tre dân dã
giấu bao câu hò…
lẽ đâu bây giờ
viết rồi xoá bỏ
thơ đành mù chữ
mà hát ầu ơ!
sau thời khổ sở
đời mở đường thơ
Diên Sanh thế đó
bừng dậy không ngờ?
Diên Sanh ngày xưa
lấp vùi trong cỏ
vượt lên khốn khó
chồi lại xanh mùa
Diên Sanh ngày xưa
nôi ta tuổi nhỏ
Diên Sanh bây giờ
cho thơ ngọn gió?
1988
